บทคัดย่อ:

อุทุมพรคิรีหรือทิมพุลาคละคือ สำนักสงฆ์ฝ่ายอรัญวาสีที่สำคัญของลังกาในช่วงพุทธศตวรรษที่ ๑๗-๒๐ สำนักสงฆ์แห่งนี้เป็นศูนย์กลางการศึกษาพระธรรมวินัยของพระสงฆ์จากต่างแดน โดยมีหลักฐานฝ่ายไทยระบุว่าได้มีพระสงฆ์ชาวมอญเดินทางมายังสำนักสงฆ์แห่งนี้ในช่วงพุทธศตวรรษที่ ๑๙ และได้กลับมาตั้งสำนักสงฆ์แห่งใหม่ที่มีชื่อเดียวกัน ในรัฐมอญทางตอนใต้ของประเทศพม่าในปัจจุบันสำนักสงฆ์แหล่งใหม่นั้นเป็นที่ศึกษาเล่าเรียนพระธรรมวินัยของพระสุมนเถระซึ่งเป็นพระสงฆ์ชาวสุโขทัย ที่มีบทบาท สำคัญในการสร้างศาสนสถานหลายแห่งทั้ง ในสุโขทัยและล้านนา

การศึกษารูปแบบศาสนสถานในอุทุมพรคิรี พบความสัมพันธ์กับสถาปัตยกรรมสมัยสุโขทัยที่สร้างขึ้นตั้งแต่รัชสมัยของพ่อขุนรามคำแหง หรือในราวต้น พุทธศตวรรษที่ ๑๙ เป็นต้นมา อันเป็นเครื่องช่วยยืนยันถึงความสัมพันธ์ทางพุทธศาสนาระหว่างลังกากับสุโขทัยที่เริ่มปรากฏในหลักฐานทางประวัติศาสตร์ในช่วงเวลาดังกล่าวเช่นเดียวกันโดยมีพระสงฆ์ฝ่ายอรัญวาสีเป็นกลไกสำคัญ

ABSTRACT:

Udumbaragiri or Dimbulagala was one of the most important forest monasteries in Ceylon in the twelfth to fifteenth century A.D. This monastery provided Buddhist education for the local sanghas and for those from abroad. One Thai historical record mentioned the visit of a Mon monk to this monastery along with his return to establish the new monastery under this same name in the Mon state in modern, southern Myanmar. This newly established monastery was, as well, the Buddhist college and educated Sumanathera, a famous Sukhothai monk who played an important role in facilitating many Buddhist monasteries and monuments throughout Sukhothai and Lanna regions.

The architectural studies undertaken have also found architectural significance with the Sukhothai monasteries built in the period of king of Ramkhamhaeng, preceding Sumanathera’s time. This finding is in parallel with those found in historical records which confirm the strong religious relationship between Sukhothai and Ceylon run by the Arannavasins, the forest dweller monks.