บทคัดย่อ:

บทความนี้มุ่งเน้นที่จะศึกษาถึงวิถีชีวิตและสถาปัตยกรรมเรือนอยู่อาศัยของชุมชนบ้านปลาค้าว ในเขตจังหวัดอำนาจเจริญซึ่งในช่วง 2 ทศวรรษที่ผ่านมา (ประมาณ พ.ศ. 2540-2560) ซึ่งประเทศไทยของเราได้เกิดปรากฏการณ์ความเคลื่อนไหวทางด้านสังคมและการเมืองภายในประเทศเป็นอย่างมาก ควบคู่การเปลี่ยนแปลงทางด้านสภาพเศรษฐกิจของโลกในเวลาพร้อมๆกัน อีกทั้งความทันสมัยทางด้านเทคโนโลยี การสื่อสารและการส่งผ่านข้อมูล (กระแสโลกาภิวัตน์) ทำให้การรับรู้ข้อมูล ข่าวสาร ไปสู่ผู้คนได้อย่างกว้างไกลและขยายขอบเขตออกไปมากขึ้น
ปัจจัยต่างๆที่กล่าวมานี้ส่งผลกระทบต่อวิถีชีวิตของชาวชุมชนบ้านปลาค้าว ซึ่งพบว่าปัจจัยหลักๆที่มีผลกระทบกับอย่างเห็นได้ชัด คือ ปัจจัยทางด้านเศรษฐกิจ ซึ่งมีความเกี่ยวเนื่องกับการเปลี่ยนแปลงด้านอาชีพ โดยชาวชุมชนบ้านปลาค้าว ซึ่งส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ทำนา ทำไร่ ได้ออกไปทำงานนอกภาคเกษตรในเมืองใหญ่หรือเมืองหลวงมากขึ้น รวมทั้งลูกหลานคนรุ่นใหม่ ได้ละทิ้งอาชีพทางเกษตรกรรม ไปประกอบอาชีพด้านอื่นเป็นส่วนใหญ่ เนื่องจากประสบปัญหาด้านราคาสินค้าเกษตรและปัญหาภัยธรรมชาติ อีกทั้งยังเป็นการหารายได้จากด้านอื่นๆ เพื่อมาจุนเจือครอบครัวให้มีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น
นอกจากนี้ผลกระทบต่อสถาปัตยกรรมเรือนอยู่อาศัยที่มีการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นทั้งในทางตรงและทางอ้อมจากปัจจัยทางเศรษฐกิจ เช่น รูปแบบของเรือน วัสดุก่อสร้าง พื้นที่ใช้สอยภายในเรือน เป็นต้น อีกทั้งการเปลี่ยนแปลงต่างๆที่คืบคลานเข้ามาสู่ชุมชนบ้านปลาค้าวและท้องถิ่นในแถบภาคอีสาน ยังได้ส่งผลกระทบต่อ คติ-ความเชื่อ ขนบธรรมเนียม ประเพณีและวัฒนธรรมที่สืบทอดกันมายาวนาน อย่างมีนัยยะสำคัญ

ABSTRACT:

This article looks at the lifestyle and the residential architecture of Ban Pla Khao community in Amnat Charoen province in the past two decades (around 2540-2560 BE) in which Thailand has diversified domestically, socially, and politically while the world’s economies have changed simultaneously. Changes to communications technology including data transmission (IT Globalization) have made it easier for people to learn and transfer data without boundaries. 
It was found that economic factors are obviously an important influence on the Ban Pla Khao community’s lifestyle including changes to their careers. Primarily, the Ban Pla Khao community comprised of agriculturists and farmers. Over time more and more of them have left the agricultural sector, heading towards the capital city or other big cities. Most of the younger generation have abandoned agricultural work and now do other things for a living instead, owing to low agricultural commodity prices and natural disasters. Therefore the Ban Pla Khao people have had to earn money from other kinds of work to be able to sufficiently support their families and way of life. 
In addition, economic factors have affected the residential architecture both directly and indirectly by causing changes to areas such as residential design, construction materials, and internal residential areas. Lots of changes in several aspects in the Ban Pla Khao community and other northeastern localities have affected the long-inherited principles, beliefs, customs, traditions, and cultures substantially.